Srebrna Góra, jest jednym z najpiękniej położonych wiosek w Górach Sowich, a właściwie to na ich skraju. Posiada bardzo ciekawą historię związaną zarówno z dawnym górnictwem, sięgającym średniowiecza jak i militarnym (Twierdza Srebrnogóska) czy kolejnictwem (kolej sowiogórska . W tym wpisie skupię się jednak na interesującej geologii okolic.
Wjeżdżając od strony Przedgórza Sudeckiego w kierunku Srebrnej Przełęczy krętą drogą, która wspina się pomiędzy zabudowaniami, nie sposób przeoczyć niewielkiej wychodni skalnej – może niezbyt okazałej, ale wyróżniającej się spośród otoczenia. Odsłaniające się tutaj skały to kataklazyty gnejsowe, należące do równoleżnikowo rozciągniętej strefy skał metamorficznych na granicy bloku sowiogórskiego oraz struktury bardzkiej. Oprócz kataklazytów, w tej strefie występują także mylonity oraz brekcje tektoniczne – jest to zespół skał powstałych w wyniku metamorfizmu dyslokacyjnego, czyli strzaskania, skruszenia i skataklazowania skał na niewielkich głębokościach pod wpływem ruchów tektonicznych. Obecność tych skał to świadectwo wypiętrzania się bloku Gór Sowich względem sąsiadującej na południu struktury bardzkiej czyli ówczesnego basenu bardzkiego. W wyniku tych ruchów basen bardzki ulegał pogłębieniu, a na jego krawędziach dochodziło do grawitacyjnego zsuwania się ogromnych mas skalnych oraz osadów.
Ze skałami tworzącymi się w dawnym basenie bardzkim możemy zapoznać się m.in. w przekopach dawnej kolei zębatej – po obu stronach wiaduktu srebrnogórskiego. Po stronie zachodniej odsłaniają się sfałdowane wapienie laminowane oraz łupki ilasto-szarogłazowe wieku karbońskiego (środkowy wizen – tzw. warstwy z Ostroga). Wśród tych osadów tkwią porozrywane większe fragmenty wapieni ziarnistych, które zawierają liczne fragmenty pokruszonych łodyg liliowców, muszli brachiopodów oraz koralowców. Po stronie wschodniej wiaduktu, w dość głębokim przekopie obserwujemy serie dobrze uławiconych i silnie nachylonych warstw skał okruchowych. Należą do nich głównie piaskowce, mułowce i iłowce, a poszczególne ławice o miąższości z reguły 10-40 cm charakteryzują występowaniem najgrubszej frakcji w dolnej części, która stopniowo zmniejsza się ku górze (stropowi). Takie wykształcenie skał klastycznych określane jest jako uziarnienie frakcjonalne, a ta sekwencja w profilu skalnym występuje cyklicznie. Jest to bardzo ważny wskaźnik środowiska, gdyż tego typu osady są charakterystyczne dla głębokich zbiorników morskich, gdzie materiał z krawędzi basenu przemieszcza się w dół w postaci tzw. prądów zawiesinowych. Znaczne miąższości tych osadów sugerują, że musiała odbywać się intensywna dostawa osadów z lądu, a uruchamianie prądów zawiesinowych mogło odbywać się przy udziale trzęsień ziemi. Te warunki właśnie panowały w dawnym basenie bardzkim w dolnym karbonie. Osady deponowane były zapewne wzdłuż aktywnego tektonicznie brzegu, a następnie sfałdowane w trakcie orogenezy waryscyjskiej i stanowią aktualnie główny budulec jednostki bardzkiej. Takie serie skał osadowych i tej konkretnej genezie określane są mianem fliszu. Należy tutaj nadmienić, że obszar obecnej jednostki bardzkiej jest nieporównywalnie mniejszy od paleozoicznego basenu, który mógł rozciągać się na setki kilometrów.
W niektórych miejscach w przekopie można także obserwować na powierzchniach ławic skalnych, regularne spękania – jest to tzw. cios lub spękania ciosowe, powstałe w wyniku działania na skały naprężeń tektonicznych (w czasie fałdowania).
Srebrna Góra jest chyba najlepszym miejscem w Sudetach do obserwacji utworów fliszowych, choć takie serie budują większość pasm górskich w naszych Karpatach (poza Tatrami i Pieninami), to tam są one znacznie młodsze (kreda-miocen).
GEOpasja 